Çek Cumhuriyeti jeotermal enerjinin geliştirilmesine yönelik eylem planı yayınladı

Vrko?, Ústí nad Labem, Çek Cumhuriyeti (kaynak: Petr Kinst , CC BY-SA 3.0 , Wikimedia Commons aracılığıyla)

Merve Uytun 5 Ağu 2025

Çek Cumhuriyeti Hükümeti, Enerji Bakanlığı aracılığıyla, ülkenin enerji güvenliğini güçlendirme ve fosil yakıt ithalatına bağımlılığı azaltma yönündeki diğer stratejilerin yanı sıra, ısıtma uygulamaları için jeotermal enerjinin geliştirilmesine yönelik bir eylem planı yayınladı.

Eylem Planı ( bu bağlantıdan erişilebilir ), özellikle düşük potansiyelli yenilenebilir ısı ve atık ısının geliştirilmesine odaklanmaktadır. Bu plan, jeotermal ısı, ortam ısısı (hava ve su) ve düşük sıcaklıklı atık ısıyı kapsarken, ısı pompaları da tamamlayıcı bir teknoloji olarak temel bir rol oynamaktadır.

Jeotermal enerjinin kullanımı için umut vadeden alanları araştırmak amacıyla, Çevre Bakanlığı’na bağlı devlet destekli bir kuruluş olan Çek Jeoloji Araştırması, yeraltı sıcaklık haritalarına sahiptir. “Çek Cumhuriyeti’nde Jeotermal Enerji Kullanımının Gelişimi” başlıklı belgenin güncel versiyonuna göre, Çek Cumhuriyeti’ndeki jeotermal enerji potansiyeli, termal enerji tedarik sistemlerinde ağırlıklı olarak küçük ve orta ölçekli kaynakların (0,1-20 MW) önemli bir bölümünün kademeli olarak değiştirilmesi için yeterlidir.

Çek Jeotermal Enerji Komisyonu’nun ilgi duyduğu diğer bir konu ise, sular altında kalan maden kuyularından çıkan suyun jeotermal enerji elde etmek için kullanılması ve sondajlı termal enerji depolama (BTES) kullanılarak fazla ısının depolanmasıdır.

Çek Cumhuriyeti’nde jeotermal enerjinin mevcut durumu ve potansiyeli

Çek Cumhuriyeti’nde şu anda jeotermal ısı temini için kullanılan yalnızca dört derin kuyu bulunmaktadır: Decín, Ústí nad Labem, Mušov ve Pasohlávky. Decín kuyusu, bağlı olduğu şebekedeki ısı arzının yaklaşık %35’ini karşılamakta ve ülkedeki termal şebekeler için jeotermal enerjinin tek büyük işletme kaynağıdır. Mušovv ve Pasohlávky kuyuları ise yakınlardaki su parklarına enerji sağlamakta olup herhangi bir termal enerji şebekesine bağlı değildir.

Buna karşılık, ülkede halihazırda yüzey kollektörlerine veya sığ kuyu sistemlerine bağlı yaklaşık 30.000 adet küçük yeraltı suyu ısı pompası bulunmaktadır. Dolayısıyla, ülke bu teknolojide önemli bir uzmanlığa sahiptir ve kamuoyunun bu konudaki farkındalığı halihazırda yüksek düzeydedir.

Çek Jeoteknik Derneği, Çek Cumhuriyeti’ndeki sığ jeotermal enerjinin teknik potansiyelinin yaklaşık 300 GWt, derin jeotermal enerjinin ise yüzlerce MWt olduğunu tahmin etmektedir. Ancak, sıcaklık ölçümü için kullanılabilen 350 sondaj kuyusunun, jeotermal potansiyelin daha doğru bir şekilde tahmin edilmesi için yetersiz olduğu düşünülmektedir.

Gelecekteki geliştirme için öneriler

Genel olarak, yenilenebilir enerji kaynakları arasında yüksek potansiyelli ısı (biyokütle, biyogaz vb.) baskın olduğundan, düşük potansiyelli yenilenebilir ısı ve atık ısının geliştirilmesine yönelik kapsamlı destek şiddetle tavsiye edilmektedir. Dolayısıyla, düşük potansiyelli ısının geliştirilmesi büyük ölçüde keşfedilmemiş bir fırsat sunmaktadır.

Jeotermal enerji, mevcut fosil yakıt kaynaklarından termal enerji şebekelerine geçiş için bir seçenek olarak değerlendirilmektedir. Düşük sıcaklıklı jeotermal kaynakların sınırlılıkları göz önüne alındığında, bu seçenek daha küçük şebekelerde daha uygulanabilirdir.

Jeotermal enerjinin daha da büyümesiyle birlikte, özellikle kamu yararına olan konular (su kaynaklarının ve tıbbi kaynakların korunması, karst alanlarının korunması, madencilik çalışmaları veya heyelan riskleri vb.) ve bölge sakinlerinin olası güvensizliği gibi birçok ihtilafın ortaya çıkması beklenmektedir. Bu ihtilafların, Çevre Bakanlığı’nın rüzgar ve fotovoltaik projelerine yönelik mevcut çalışmalarına benzer şekilde, şeffaf ve kanıta dayalı bir yaklaşımla çözülmesi gerekecektir.

Derin jeotermal enerjinin geliştirilmesi için sondaj riskinin azaltılması elzemdir; bunun için yurtdışındaki uygulamaların (örneğin Fransa) araştırılması ve ilk kuyunun arıza riskini karşılamak için belirli bir tür döner sermaye veya sigorta kullanılması gerekmektedir. Ayrıca, Çek Cumhuriyeti’nde jeotermal enerji konusundaki mevcut bilgi düzeyinin, keşif kuyusu ağının genişletilmesi de dahil olmak üzere, önemli ölçüde artırılması gerekmektedir.

Kaynak: ThinkGeoEnergy