Graz-OMV jeotermal santralinin durdurulması kamu-özel sektör ayrımını gözler önüne seriyor

Fotoğraf: Avusturya, Graz şehir merkezi (kaynak: Bernd Thaller CC BY 2.0(Wikimedia Commons aracılığıyla)

Merve Uytun 16 Kas 2025

OMV’nin Graz jeotermal projesinden çekilmesi yerel bir durum gibi görünse de daha geniş bir Avrupa sorununa işaret ediyor: Jeotermal ısıtmayı ölçeklendirmek için özel sermayeyi belediye hizmetleriyle nasıl uyumlu hale getireceğiz?

Avusturyalı enerji grubu OMV , bu hafta Graz şehri için planlanan 140 MWth’lik jeotermal bölgesel ısıtma projesinden çekildiğini duyurdu. Bunun nedeni, şehrin 200 milyon avronun üzerindeki yükümlülükleri üstlenecek kararları onaylamamasıydı.

Proje, OMV Green Energy GmbH , Energie Graz ve Energie Steiermark arasındaki ortak girişim aracılığıyla 2030 yılına kadar yıllık 500 GWh’ye kadar yenilenebilir ısı sağlamayı ve Graz ve çevresine hizmet vermeyi hedefliyordu.

Graz Belediye Başkanı Elke Kahr, önerilen anlaşmanın Graz’ı yalnızca bir ısı alıcısı olarak bırakacağını ve sınırsız mali sorumluluk taşıyacağını, bunun ne belediye yasalarına göre izin verilen ne de vergi mükellefleri tarafından kabul edilebilir bir şey olmadığını savunarak şehrin kararını savundu.

OMV’nin duyurusundan birkaç saat sonra, Energie Steiermark, OMV’nin orijinal konseptini sürdürmek için şehrin bölgesel ısıtma şebekesini satın almak üzere 120 milyon avro teklif etti. Şehir, kritik enerji altyapısının kamu mülkiyetinde kalmasını sağlama niyetini yineleyerek teklifi reddetti.

Çok şey vaat eden bir proje ve çöken bir ortaklık

Graz jeotermal projesinin özünde, Steiermark’ın altındaki derin kaynaklardan yararlanılarak onlarca yıl boyunca güvenilir, düşük karbonlu ısı sağlanması amaçlanıyor.

Sismik araştırmaların 2025 yılı sonlarında yapılması planlanıyordu ve ilk araştırmanın 2026 yılında yapılması bekleniyor.

Ancak güçlü teknik temele rağmen, tek bir kuyu bile açılmadan finansal ve yönetişim çerçevesi başarısız oldu.

OMV’ye göre, resmi belediye kararlarının olmaması, projeyi finansmanı güvence altına almak için gereken teminat yapısından yoksun bıraktı. Belediye ortakları için ise, sorumluluk üstlenmek siyasi ve yasal olarak imkansız hale geldi.

Bunun Graz’ın ötesinde önemi nedir?

Bu anlaşmazlık yalnızca Avusturya’ya özgü gibi görünse de, jeotermal ısıtmada Avrupa çapında bir darboğazı yansıtıyor : Özel geliştiriciler ve kamu hizmetleri, kamu hesap verebilirliğini korurken yatırımı mümkün kılacak şekilde riski nasıl paylaşabilirler?

Belediyeler genellikle ısıtma şebekelerinin tam mülkiyetini ve kontrolünü elinde tutmak ister ve uzun vadeli tedarik sözleşmelerini, keşif ve geliştirme riskini almaya istekli olanlar da dahil olmak üzere, özel sektöre devretmekten kaçınırlar. Ancak bu isteksizlik bir paradoks yaratır: Şehirler ne erken aşama riskini üstlenmek ne de özel yatırımcıları istikrarlı, uzun vadeli alım anlaşmalarıyla tazmin etmek isterler. Sonuç olarak, birçok gelecek vaat eden proje jeolojide değil, yönetimde sekteye uğrar.

Temel sürtüşme noktaları:

• Risk dağılımı: Jeotermal araştırmaların erken aşamalarında yüksek belirsizlikler yaşanır; şehirler belirsiz yükümlülükler üstlenemez.

• Sahiplik ve kontrol: Isıtma şebekeleri stratejik belediye varlıklarıdır, ancak yatırımcılar uzun vadeli alım veya operasyonel kontrol yoluyla istikrar ararlar.

• Karar hızı: Kamuoyunun onay döngüleri özel finansman pencerelerinden daha yavaştır.

• Kamuoyunun algısı: İnşaat sırasında geçici tarife artışları, uzun vadeli istikrar faydalarını gölgede bırakabilir.

Gelecekteki jeotermal ısı ortaklıkları için dersler

1. Aşamalar, genel yükümlülükler yerine kilometre taşlarına yönelik garantiler sağlar. Belediyeler, sismik doğrulamadan sonra, ilk üretim testlerinden sonra aşamalı olarak taahhütte bulunabilirler; bu da siyasi ve mali riskleri azaltır.

2. Bölgesel veya ulusal risk paylaşım tesisleri. Fransa ve Hollanda gibi ülkeler, garanti planlarının ve risk sigortalarının şehirlere aşırı yük bindirmeden sermayeyi açığa çıkarabileceğini gösteriyor.

3. Şeffaf tarife modellemesi. Jeotermal ısının fosil yakıt dalgalanmalarına karşı tüketici fiyatlarını nasıl dengelediğini göstermek kamuoyunun güvenini artırır.

4. Hibrit yönetişim modelleri. Isı şebekelerinin kamuya ait olması, hesap verebilirliği garanti altına alan imtiyaz veya kullanılabilirlik yapıları aracılığıyla özel yatırımla bir arada var olabilir.

Bu yeni yönetişim modellerinin ayrıca, çoğu belediyenin kendi başına jeotermal ısıtma sistemleri geliştirmek için gereken şirket içi uzmanlığa, sermayeye ve proje yönetimi derinliğine sahip olmadığını ve nitelikli yetenek ve sondaj bilgisi için dar bir pazarda rekabet ettiğini de kabul etmesi gerekiyor.

Avrupa’nın bir yansıması

Graz davası jeolojiyle ilgili değil; yönetişim, kapasite ve belediye kontrolünün sınırlarıyla ilgili.

Avrupa jeotermal ısıyı büyük ölçekte genişletmek istiyorsa, şehirler tek risk emici olarak kalmamalıdır . Özel sektör ortakları yapılandırılmış, sınırlandırılmış maruziyeti kabul etmeli ve daha yüksek düzeydeki hükümetler erken aşamada risk azaltma önlemleri sağlamalıdır.

Fırsat hala çok büyük: Jeotermal ısıtma, kıta genelindeki kent merkezleri için güvenli, düşük karbonlu temel yük enerjisi sunuyor.

Ancak kamu-özel sektör işbirliği için daha iyi çerçeveler olmadan, en umut verici projeler bile yer altına ulaşmadan önce durma riskiyle karşı karşıya.

Proje anlık görüntüsü

• Planlanan kapasite: 140 MWth
• Beklenen yıllık çıktı: 400–500 GWh ısı
• Hedef başlangıç: 2030–2031
• Ortaklar: OMV Green Energy GmbH, Energie Graz, Energie Steiermark
• Çekilme nedeni: Belediye sorumluluk kararlarının eksikliği (>200 milyon Avro)
• Durum: Kasım 2025 itibarıyla beklemede

Yazarın notu:

Bu editoryal yorum, ThinkGeoEnergy’nin jeotermal enerji ve ısıtma alanındaki piyasa dinamiklerine ilişkin devam eden analizinin bir parçasıdır.

Avrupa jeotermal sektöründeki kamu-özel sektör işbirliği modelleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için düzenli haberlerimize göz atıp, bizi LinkedIn’de takip edebilirsiniz.

ThinkGeoEnergy tarafından yayınlanan son haberlere ve kaynaklara dayanmaktadır : Kleine Zeitung ( 1  ve  2 ),  Energate Messenger ,  MeinBezirk ve  SteierMark.

Kaynak: ThinkGeoEnergy